Meisjesbesnijdenissen: de strijd tegen een diepgeworteld probleem

Woensdag 6 februari 2019 is het Zero Tolerance Day tegen Female Genital Mutilation. In het Tanzaniaanse Tarime district vindt ieder jaar weer een massa-besnijdenis plaats van meisjes van de Kuria gemeenschap. Tanzania telt ruim 55 miljoen inwoners, 10% van alle vrouwen tussen de 15 en 49 jaar zijn besneden. Van de Kuriavrouwen zijn dat er maar liefst 98% (waarvan 60% tienermeisjes).

Begin januari is de opvang gesloten voor meisjes ter bescherming tegen genitale verminking omdat het ‘besnijdenis-seizoen’ ten einde is. Maar Terre des Hommes gaat net zo lang door tot genitale verminking van meisjes voorgoed de wereld uit is. Daarom blikken we terug op de behaalde resultaten van nu.

Meisjesbesnijdenis verboden in Tanzania

Meisjesbesnijdenis is in Tanzania verboden volgens de Kinderwet van 2009.  Maar meisjesbesnijdenis weigeren is bijna onmogelijk: het betekent vaak verstoting uit de gemeenschap. Toch zijn er vrouwen die hun dochters willen behoeden voor dit schadelijke ritueel.

In 2008 vormden deze moeders de Association for the Termination of Female Genital Mutilation (ATFGM). ‘Een uniek initiatief, want in die regio hebben vrouwen een ondergeschikte positie. Je moet echt lef hebben om tegen de heersende traditie in te gaan’, zegt Monique Janssens, communicatiemanager Afrika van Terre des Hommes.

Een uniek initiatief, want in die regio hebben vrouwen een ondergeschikte positie. Je moet echt lef hebben om tegen de heersende traditie in te gaan

Opvang tijdens besnijdenis periode

In 2010 riepen de vrouwen de hulp in van Terre des Hommes, en de afgelopen 10 jaar hebben we samen duizenden meisjes kunnen beschermen. Tijdens de besnijdenisperiode verblijven de meisjes in een opvangcentrum, waar ze een programma volgen dat hen voorbereidt op de volwassenheid. Er is aandacht voor weerbaarheid, seksuele voorlichting en vrouwenrechten, maar ze kunnen ook bijles krijgen of lekker sporten.

De periode wordt afgesloten met een officiële ceremonie, waarbij de ouders een overeenkomst tekenen waarin ze beloven hun dochters niet te zullen besnijden. Steeds meer Kuria accepteren deze periode als alternatieve overgangsrite.

Behoed voor besnijdenis

In totaal zijn er in het Kuria gebied 801 meisjes behoed voor hun besnijdenis. Terre des Hommes Nederland heeft 457 meisjes opgevangen in de shelter, waarvan 6 meisjes slachtoffer waren van aanranding en/of verkrachting. Met hen verblijven 29 jongens in de shelter die zijn verstoten door de gemeenschap, omdat zij zich hebben laten besnijden onder medische begeleiding. Of omdat ze hun zusjes hebben gered van genitale verminking.

Momenteel verblijven nog 21 meisjes in de shelter die worden voorbereid op hun thuiskomst. Voor 6 meisjes is het niet meer veilig om terug te keren naar huis, omdat ze zijn verstoten door hun familie. Met steun van Terre des Hommes zijn zij inmiddels ondergebracht op kostscholen.

Bij thuiskomst bleek voor 4 meisjes dat hun ouders ze alsnog wilden laten besnijden – ook deze meisjes zijn door Terre des Hommes terug meegenomen naar de shelter. Daarnaast ontvangen 141 meisjes en 46 jongens hun school fee, uniform en schoolmaterialen van Terre des Hommes.

Gevolgen besnijdenis zijn enorm

Ondanks een gestage wereldwijde afname van 51% naar 37% over de afgelopen dertig jaar, zijn vandaag de dag nog meer dan 200 miljoen meisjes en vrouwen besneden. Eén op de vijf is jonger dan 15 jaar.  Vrouwenbesnijdenis komt in 30 landen voor: 27 landen in Afrika, waaronder Egypte, Soedan en de zuidelijke Sahel, en in Irak, Jemen en Indonesië.

De gevolgen van meisjesbesnijdenis zijn enorm. Veel meisjes krijgen te maken met incontinentie, ontstekingen en soa’s door het gebruik van vieze instrumenten, vaak scheermesjes. Sommigen bloeden zelfs dood. De meisjes die het overleven, zijn vaak voor hun leven gehandicapt. Besneden meisjes gaan niet meer naar school. Ze worden vanaf hun negende uitgehuwelijkt, met alle gevolgen van dien: risicovolle zwangerschappen waar ze niet klaar voor zijn. En vaak huiselijk en seksueel geweld.

Memorandum tegen meisjesbesnijdenis

Een half jaar geleden tekenden 40 clanleiders, afgevaardigden van alle 12 clans, een memorandum waarin ze beloofden geen besnijdenisceremonie af te kondigen. Maar in de praktijk is het memorandum niet in acht genomen.

Meisjes zijn afgelopen seizoen niet meer openlijk, maar juist in het geniep besneden. Oogluikend toegestaan door dezelfde clanleiders die hun handtekening hadden gezet. Of ze zijn naar Kenia gebracht, om bij de daar wonende Kuria te worden besneden. Gelukkig hebben we  desondanks als Terre des Hommes wél 451 meisjes kunnen behoeden voor genitale verminking.

Het is een kwestie van een lange adem. Toch zien we dat steeds meer ouders hun kinderen zelf naar de opvangcentra brengen.

Aantal besnijdenissen neemt stapje voor stapje af

“Het is een kwestie van een lange adem. Toch zien we dat steeds meer ouders hun kinderen zelf naar de opvangcentra brengen. Exacte cijfers ontbreken nog, maar stapje voor stapje neemt het aantal besneden meisjes af. En elk meisje dat niet besneden wordt, is winst.” aldus Monique Jansen.

Woensdag 6 februari vindt in de districtshoofdstad Tarime een bijeenkomst plaats waar verschillende organisaties, waaronder onze partner ATFGM, samen met de lokale overheid de handen ineen zullen slaan om een einde te maken aan meisjesbesnijdenissen.

Radio-interview

Luister ook naar het Radio 5-interview met Monique Janssens van Terre des Hommes Afrika.